Miejskie Centrum Opieki dla Osób Starszych, Przewlekle Niepełnosprawnych oraz Niesamodzielnych w Krakowie

5 kwietnia 2021

ODWODNIENIE U OSÓB STARSZYCH

  1. Strona główna
  2. Poradnik
  3. Blog
  4. ODWODNIENIE U OSÓB STARSZYCH

Odwodnienie to sytuacja, kiedy organizmowi brakuje odpowiedniej ilości wody i składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Piszemy o tym problemie właśnie teraz, ponieważ nadchodzi lato, a wraz z nim wysokie temperatury – wtedy odwodnienia u osób starszych zdarzają się szczególnie często.

Skutki odwodnienia osób starszych mogą być przykre i niebezpieczne. Odwodnienie organizmu u osób starszych może stwarzać nawet zagrożenie dla ich życia. Dlatego, opiekując się seniorem warto zadbać o to, by każdego dnia spożywał wystarczającą ilość płynów. Woda warunkuje nasze życie, prawidłowy przebieg procesów życiowych, takich jak transport składników chemicznych, trawienie, usuwanie toksyn i produktów przemiany materii, zapewnia prawidłowe nawadnianie organizmu, pełni funkcję ochronną dla gałki ocznej, kręgosłupa i mózgu. Skutki odwodnienia będą wiązały się z upośledzeniem wymienionych funkcji.

Ile wody dziennie przyjmować?

Ludzie dorośli, w tym również osoby starsze powinny przyjmować minimum 2 litry wody dziennie. W czasie upałów, zaleca się spożywanie nawet do 3-4 litrów. Specjaliści zalecają, aby w ciepłych miesiącach zwiększyć ilość spożywanych płynów o szklankę – 250 ml, na każdy stopień powyżej 370C. Nie należy jednak ulegać złudzeniu, że o odwodnienie jest łatwo tylko w lecie. Dużo wody traci się także zimą wydychając ją z parą wodną.

Jak dochodzi do odwodnienia u osób starszych?

U seniorów występuje spadek wrażliwości ośrodka mózgowego odpowiedzialnego za odczuwanie pragnienia. Oznacza to, że seniorzy mają takie samo zapotrzebowanie na wodę jak ludzie w sile wieku, ale nie odczuwają pragnienia sygnalizującego konieczność zaspokojenia tej potrzeby. Dodatkowo, niektóre z przyjmowanych leków mogą wpływać na zaburzenie gospodarki wodnej u seniorów.

Przyczyny odwodnienia u osób starszych:

– zmniejszona procentowa objętość wody w organizmie (ok. 60%) w porównaniu z osobami młodszymi (ok. 70%),

– zmniejszona wydajność mechanizmów zagęszczania moczu przez nerki,

– zbyt mała ilość przyjmowanych płynów,

– biegunka,

– nadmierne pocenie się,

– stosowanie leków moczopędnych, przeczyszczających,

– nietrzymanie moczu i strach przed przyjmowaniem większych objętości płynów.

Odwodnienie – objawy u osób starszych: przyspieszony oddech, spadek ciśnienia tętniczego, tachykardia, suche i spieczone usta, suchość w gardle, skóra słabo napięta, nudności i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, spowolnienie, apatia, senność, skąpomocz. Nasilone odwodnienie prowadzi do śpiączki, wstrząsu hipowolemicznego i ostrej przednerkowej niewydolności nerek. Za odwodnienie przyjmuje się gwałtowne zmniejszenie masy ciała o ponad 3% wyjściowej wartości. Ubytek 10% i większy związany jest z poważnymi nieprawidłowościami, a ponad 20% prowadzi do śmierci. W postaci izotonicznej dochodzi do utraty wody i sodu, np. w przypadku wymiotów i biegunki lub zbyt małej podaży płynów. W postaci hipertonicznej większa jest utrata wody niż sodu – podczas gorączki i intensywnego pocenia się, w przypadku cukromoczu u pacjentów ze źle kontrolowaną cukrzycą. W postaci hipotonicznej, najczęściej związanej ze stosowaniem diuretyków sodopędnych – dochodzi do nadmiernej utraty sodu w stosunku do wody.

Leczenie:

W przypadku odwodnienia izotonicznego, poza usunięciem przyczyny, leczenie polega na dożylnym wlewie 0,9% chlorku sodu. W odwodnieniu hipertonicznym należy uzupełniać wodę powoli w postaci wlewu 5% glukozy, ze względu na ryzyko obrzęku mózgu, kontrolując stężenie sodu w surowicy, aby nie doprowadzić do hipernatremii. Odwodnienie hipotoniczne wymaga poza stosowaniem 0,9% chlorku sodu także stężonych preparatów chlorku sodu, aby nie doprowadzić do hiponatremii. Konieczne jest wykonanie jonogramu, gdy stężenie sodu jest <120 lub >155 mmol/l stanowi wskazanie do pilnego leczenia; morfologii (> hematokrytu, świadczy o „zagęszczeniu” krwi”); oznaczenie glikemii.

Profilaktyka:

Rolą opiekuna jest codzienne przypominanie o konieczności przyjęcia odpowiedniej dawki płynów. Uważnie obserwować podopiecznego. Oprócz spożywanej wody warto zwrócić uwagę na zawartość w diecie minerałów, jak wapń – wzmacnia kości, magnez – poprawia nastrój i redukuje zmęczenie, potas, który poprawia krążenie i pracę serca. Należy wybierać wody o wysokim stopniu mineralizacji lub źródlane. Dobrze sprawdzają się niesłodzone kompoty, niesłodzone soki, herbatki ziołowe. Najlepiej podawać płyny w dużych lekkich naczyniach.

Co robić, jeśli podopieczny nie chce pić:

  • Małe porcje – podziel płyny na mniejsze porcje i podawaj je podopiecznemu w ciągu dnia.
  • Warzywa – zadbaj o to, by w diecie znalazły się bogate w wodę, witaminy i minerały warzywa: pomidory, ogórki, sałata, papryka, cukinia.
  • Owoce – aby uzupełnić niedobory wody i substancji odżywczych wprowadź do diety seniora owoce takie jak: pomarańcze, grejpfruty, arbuzy, truskawki, melony, winogrona.
  • Zmiana smaku – aby zachęcić seniora do picia możesz wrzucić do wody świeże owoce, warzywa lub zioła (cytryna, ogórek, mięta itp.), które nieco zmienią jej smak , unikaj jednak gotowych wód smakowych – zawierają dużo cukru.
  • Woda zawsze pod ręką – niech stoi na widoku w domu, blisko łóżka/fotela osoby leżącej, zadbaj także o to, aby wychodząc mieć butelkę wody dla seniora.

Piśmiennictwo:

  1. Wieczorowska-Tobis K., Talarska D. (red): Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.

Źródło zdjęcia: https://www.canva.com/photos/