Miejskie Centrum Opieki dla Osób Starszych, Przewlekle Niepełnosprawnych oraz Niesamodzielnych w Krakowie

17 lipca 2021

Odleżyny – przyczyny, ocena ryzyka odleżyn, ocena stopni odleżyn

  1. Strona główna
  2. Poradnik
  3. Artykuły
  4. Odleżyny – przyczyny, ocena ryzyka odleżyn, ocena stopni odleżyn

Czym jest odleżyna?

Jest to zlokalizowane uszkodzenie skóry i/lub głębszych tkanek, które zwykle pojawia się na wypukłości kostnej, w wyniku ucisku lub ucisku i naciągania (rozrywania, ścinania) bądź tarcia. Odleżyny powstają w miejscach, gdzie odległość między powierzchnią skóry a znajdującym się pod nią układem kostnym jest niewielka. W tych miejscach podczas długotrwałego unieruchomienia, zwłaszcza na twardym podłożu, dochodzi do uciski na tkanki, co w dalszej konsekwencji prowadzi do ich niedokrwienia, niedożywienia i martwicy. Powszechnie uważa się, że pojawienie się odleżyn świadczy o złej, niewystarczającej opiece pielęgnacyjnej ze strony rodziny, opiekunów nieformalnych, formalnych, czy pielęgniarek. Wystąpienie odleżyn zależy jednak od wielu czynników i u niektórych ciężko chorych pacjentów odleżyny pojawiają się mimo podejmowania największych starań.

Stopień odleżyn. Klasyfikacja odleżyn wg wytycznych EPUAP-NPUAP (European Pressure Ulcer Advisory Panel, Europejski Panel doradczy ds. Odleżyn; National Pressure Ulcer Advisory Panel, Amerykański Krajowy Panel Doradczy)

I Nieblednący rumień – skóra nieuszkodzona, bolesność, zmiana spoistości i temperatury skóry; u osób ciemnoskórych ocena trudna – możliwe przebarwienie

II Ubytek skóry niepełnej grubości – powierzchowne owrzodzenie, pęcherzyk wypełniony treścią surowiczą lub pęknięty

III Ubytek skóry pełnej grubości – głębsze owrzodzenie, może być widoczna podskórna tkanka tłuszczowa, rana płytka lub głęboka (zależnie od lokalizacji), może być obecna wydzielina w ranie, może być obecna tkanka martwicza (nieutrudniająca oceny głębokości rany)

IV Ubytek skóry pełnej grubości – z odsłonięciem mięśni, ścięgien lub kości

Odleżyny nieklasyfikowane – skóra nieuszkodzona, ale prześwituje obszar o zmienionej barwie lub pęcherz krwisty, podejrzenie uszkodzenia tkanek głębokich, głębokość nieokreślona, skóra wokół zmiany może być bolesna o zmienionej strukturze i uciepleniu.

Gdzie najczęściej występują odleżyny?

Miejsca najbardziej narażone na powstanie odleżyn, to:

a) w przypadku leżenia na plecach:

– kość ogonowa

– pośladki

– kręgosłup

– pięty

b) w przypadku leżenia na boku:

– kość biodrowa

– kość ramienna

– kość udowa po stronie bocznej

– kości boczne stopy

Czynniki usposabiające powstanie odleżyn

Do najczęściej spotykanych czynników usposabiających należą:

  • Masa ciała pacjenta (nadwaga powoduje zwiększenie ucisku w tych miejscach, gdzie tkanka kostna jest położona pod cienką warstwą tkanki podskórnej, niedowaga, brak odpowiedniej tkanki podskórnej, prowadzi do wzmożonego nacisku powierzchniowego).
  • Dieta (niedożywienie, dieta uboga w białko).
  • Nietrzymanie moczu i stolca (środowisko wilgotne, kwaśny odczyn moczu i kału wywołuje zmianę pH skóry, prowadząc w wielu sytuacjach do maceracji naskórka).
  • Rodzaje skóry (sucha skóra jest szczególnie narażona na uszkodzenia; bibułkowata u ludzi w podeszłym wieku, z powodu braku elastyczności na uszkodzenia).
  • Ograniczenie lub brak aktywności ruchowej (unieruchomienie w jednej pozycji, np. na wózku, cała masa ciała jest skupiona na małej powierzchni, co prowadzi do wzmożonego ucisku).
  • Płeć (kobiety dwukrotnie częściej są narażone na ryzyko powstania odleżyn, ze względu na rodzaj skóry, która jest cieńsza i bardziej delikatna).
  • Wiek (zagrożenie wystąpieniem odleżyn wzrasta z wiekiem; proces starzenia powoduje zmiany w organizmie, które generują czynniki sprzyjające rozwojowi odleżyn, m.in. zmiany w obrębie skóry, aktywności ruchowej).
  • Choroby, które zwiększają ryzyka powstania odleżyn (cukrzyca, miażdżyca, anemia, zaburzenia czucia, choroby przebiegające z wyniszczeniem organizmu, czyli np. nowotworowe, stwardnienie rozsiane, paraplegia).
  • Stosowane leczenie (terapia steroidowa, chemioterapia, aminy katecholowe).
  • Konieczność interwencji chirurgicznej, obecność infekcji.

Najczęściej stosowane w ocenie ryzyka odleżyn skale, to skala Norton, Braden, Waterlow i Douglas.

Piśmiennictwo:

  1. Ślusarska B., Zarzycka D., Majda A. (red): Podstawy pielęgniarstwa. Wybrane umiejętności i procedury opieki pielęgniarskiej. Tom 2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.

Źródło zdjęcia: https://www.canva.com/photos/