Osoby starsze często ograniczają swoją aktywność ruchową do minimum. Najczęstsze przyczyny to  brak motywacji, obawa o stan zdrowia czy brak nawyku aktywnego spędzania czasu. Najlepiej, by aktywność ruchowa osób starszych obejmowała trzy elementy: ćwiczenia wytrzymałościowe (lepsza kondycja), siłowe (stabilna, mocna sylwetka) i rozciągające (dobra elastyczność więzadeł i ścięgien). Jeśli jesteś opiekunem osób, które z powodu choroby, niepełnosprawności, starości lub innych przyczyn wymagają wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, radzimy, do jakich instytucji możesz się zgłosić po pomoc dla swoich podopiecznych, ale też dla siebie. Opieka, którą opisujemy, jest dostępna w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej. Zatem każdy, kto będzie potrzebował z niej skorzystać, musi być ubezpieczony w powszechnym systemie ubezpieczeń (np. emerytura, zatrudnienie czy ubezpieczenie przez bliskich) lub uprawniony do świadczeń (np. decyzja wójta, burmistrza). Rehabilitacja może być prowadzona ambulatoryjnie (również w domu pacjenta) oraz w warunkach szpitalnych na oddziale rehabilitacyjnym. O wyborze właściwej formy rehabilitacji decyduje lekarz. Potrzebne jest skierowanie. Lekarz POZ lub specjalista może skierować na: lekarską ambulatoryjną opiekę rehabilitacyjną fizjoterapię ambulatoryjną fizjoterapię domową. Lekarz specjalista z poradni specjalistycznej lub z oddziału szpitalnego po hospitalizacji może skierować na rehabilitację: w ośrodkach dziennych stacjonarną na oddziale rehabilitacyjnym. Pacjenci z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać ze świadczeń rehabilitacyjnych poza kolejką oczekujących.

Jak poprawić funkcje ruchowe seniorów?

Proces starzenia się przyczynia się do obniżenia zdolności motorycznych, co pociąga za sobą niepewność w wykonywaniu ruchów. Pogorszeniu ulegają wszystkie zdolności motoryczne, jak i gibkość. Niezwykle istotne w przypadku rehabilitacji jest jak najwcześniejsze jej rozpoczęcie, długofalowość oraz systematyczność. Podstawę powinna stanowić kinezyterapia, czyli ćwiczenia fizyczne. Przed rozpoczęciem procesu rehabilitacji ruchowej osób starszych powinno nastąpić dokładne określenie stanu układu krążenia, układu oddechowego, zmian w obrębie narządu ruchu, ocena możliwości komunikowania się z otoczeniem oraz stan psychiczny danej osoby. Ogólny stan pacjenta można ocenić za pomocą różnych testów oceniających. Testy te mogą służyć ocenie równowagi ciała, ryzyka upadków, chodu czy zdolności do wykonywania prostych czynności. Na tej podstawie określa się cel terapii ruchowej oraz indywidualny plan rehabilitacyjny. Podczas procesu usprawniania należy cały czas monitorować stan osoby starszej, a w razie jakichkolwiek niekorzystnych zmian – modyfikować. Należy pamiętać, że udział w określonych zajęciach ruchowych powinien być uzależniony od aktualnego stanu zdrowia, sprawności ruchowej, wydolności wysiłkowej, doświadczenia oraz motywacji, przy odsunięciu wieku na dalszy plan. Z kolei wielkość i rodzaj obciążeń wysiłkiem fizycznym powinien być uzależniony od wieku, chorób współistniejących oraz stanu organizmu, a także powinien zostać dobrany na podstawie wcześniej przeprowadzonych prób wydolności i testów czynnościowych. Prowadząc rehabilitację ruchową z osobami starszymi należy pamiętać o odpowiednim dawkowaniu wysiłku. Przykładowo osoby, które prowadzą siedzący tryb życia, powinny rozpoczynać rehabilitację od krótkich serii ćwiczeń, przechodząc stopniowo do dłuższych i bardziej obciążających wysiłków. Rehabilitacja geriatryczna powinna być prowadzona wielopłaszczyznowo. Oznacza to, że przede wszystkim powinna skupiać się na rehabilitacji głównego problemu osoby starszej, np. na złamaniu szyjki kości udowej. W pierwszej fazie priorytetem powinno być jak najszybsze przywrócenie sprawności w zakresie podstawowych czynności życiowych, a następnie przywracanie sprawności w zakresie bardziej złożonych czynności.  Obecnie coraz popularniejsze stają się ćwiczenia dla seniorów, które zawierają elementy jogi, gimnastyki czy tańca. Gimnastyka stanowi jedną z najbardziej wszechstronnych form ćwiczeń. W zależności od możliwości i potrzeb pacjenta może przyczynić się do poprawy gibkości i równowagi ciała. W jej zakres wchodzą także ćwiczenia wzmacniające kości u pacjentów z osteoporozą czy np. ćwiczenia mięśni dna miednicy u kobiet z nietrzymaniem moczu. Ostatnio nastąpił wzrost zainteresowania ćwiczeniami, które oddziałują na zasadzie umysł-ciało. Typowym przykładem takiego rodzaju ruchu jest Tai Chi, którego elementy również mogą zostać włączone w program rehabilitacji ruchowej osób starszych. Tai Chi to powolne i łagodne ćwiczenia, które są odpowiednie dla osób starszych, przewlekle chorych. Podkreślają one świadomą kontrolę ruchów ciała. Taki trening oferuje korzyści powodując zwiększenie elastyczności, wytrzymałości oraz wzmocnienie mięśni. Ta forma ruchu posiada możliwość poprawy stanu zdrowia osób starszych bez ryzyka pogłębienia istniejących już zaburzeń, wpływając pozytywnie na funkcje poznawcze osób starszych.

Rehabilitacja ruchowa seniorów powinna skupiać się na 3 podstawowych rodzajach ćwiczeń, do których zalicza się ćwiczenia aerobowe (wytrzymałościowe), siłowe oraz rozciągające. Trening siłowy może w znacznym stopniu spowolnić tempo utraty masy i siły mięśni, należy jednak pamiętać, że na pewno nie zatrzyma tego procesu, który postępuje zgodnie z wiekiem. W związku z tym, często wykorzystywany jest w utrzymywaniu wysokiej sprawności w zdrowej populacji osób starszych. Trening polega na wykonywaniu ruchu przeciwko oporowi, który wywierany jest przez przeciwdziałającą siłę. Do tej kategorii można zaliczyć np. podnoszenie ciężarów. Jednakże należy podchodzić do tego typu treningu z dużą ostrożnością. Przed rozpoczęciem treningu należy wykonać badanie lekarskie, w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań. Zajęcia powinny odbywać się nie częściej niż 2–3 razy w tygodniu po 20 minut, a po sesji zaleca się przynajmniej jeden dzień odpoczynku. Udowodniono, że w przypadku osób starszych już jeden trening w ciągu tygodnia może przynieść korzyści. Dla seniorów zalecane są sesje treningowe składające się z 8 rodzajów ćwiczeń, które oddziałują na najważniejsze z punktu widzenia funkcjonalności grupy mięśniowe. Zalicza się do nich mięśnie ramion, barków, nóg, ud oraz kręgosłupa. Intensywność powinna zostać dobrana w ten sposób, aby można było wykonać 10–15 powtórzeń danego ruchu. Na początku zalecane jest wykonywanie ćwiczeń o mniejszej intensywności i liczbie powtórzeń, po jednej serii dla każdego rodzaju ćwiczenia. Następnie, w miarę wzrostu siły mięśni, zaleca się stopniowe zwiększanie intensywności i liczby powtórzeń. Celem treningu wytrzymałościowego jest zwiększanie zdolności do wykonywania długotrwałych wysiłków dynamicznych. Może on być realizowany w postaci, np.: marszu, nordic walking (marsz z wykorzystaniem kijów), pływania czy pracy na cykloergometrze. Intensywność treningu powinna być cały czas monitorowana za pomocą pomiaru częstości skurczów serca. Zaleca się, aby maksymalna częstość skurczów serca podczas treningu nie przekraczała 220 minus wiek w latach. Innym sposobem oceny intensywności jest tzw. skala Borga. Jest to 20-stopniowa skala, mierząca stopień odczuwania wysiłku fizycznego. W przypadku ćwiczeń wytrzymałościowych zmęczenie mierzoną tą skalą powinno wynosić 11–13 punktów, co odpowiada wysiłkowi lekkiemu do umiarkowanego. Trening wytrzymałościowy może być prowadzony codziennie w przypadku osób zdrowych, z kolei u osób o obniżonej wydolności fizycznej nie częściej niż co drugi dzień. Ogólnodostępne rekomendacje zalecają, jako optymalny trening wytrzymałościowy, ćwiczenia 2 razy w tygodniu po 30 minut. Bardzo szybko dostrzegalne są jego korzyści, w tym poprawa stanu psychicznego seniora, objawiająca się wzrostem samooceny czy poprawą zdolności poznawczych. W wyniku regularnego treningu wytrzymałościowego następuje zmniejszenie odczuwania zmęczenia, poprawia się stabilność metaboliczna mięśni, wzrasta także siła i masa mięśniowa. Niewątpliwie trening ten przyczynia się do poprawy jakości życia osób w starszym wieku. Ćwiczenia aerobowe oraz siłowe wymagają od pacjentów pewnego stopnia mobilności. Pacjenci, których motoryczność jest ograniczona, mogą mieć z tym problem. W związku z tym, proponuje się im w zamian trening koordynacyjny. Ćwiczenia rozciągające, czyli stretching oraz gimnastyka powinny być prowadzone codziennie przez ok. 5–10 minut. Należy również pamiętać, aby właściwe ćwiczenia poprzedzić zawsze rozgrzewką, która w przypadku osób starszych powinna być dłuższa i bardziej stopniowana.

Rehabilitacja ruchowa w wybranych problemach osób starszych

Jednym z typowych problemów wieku podeszłego jest choroba zwyrodnieniowa stawów. Najczęściej obejmuje ona stawy kręgosłupa, stawy biodrowe oraz kolanowe. Choroba obniża sprawność ruchową oraz utrudnia funkcjonowanie w życiu codziennym. Głównym objawem choroby zwyrodnieniowej stawów jest ból pojawiający się na początku ruchu, a ustępujący w czasie spoczynku. W miarę rozwoju choroby ból występuje cały czas, doprowadzając w stanach zaawansowanych do zniekształceń. Celem kinezyterapii jest zminimalizowanie bólu, zwiększenie zakresu ruchu w stawach oraz zapobieganie zniekształceniom. Rehabilitacja ruchowa powinna obejmować ćwiczenia redukujące masę ciała – w celu odciążenia stawów oraz ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w stawach. Ponadto zalecane są ćwiczenia zwiększające wytrzymałość mięśniową oraz siłę, w celu poprawy stabilizacji stawów. W przypadku choroby obejmującej stawy biodrowe proponuje się ćwiczenia izometryczne mięśni obręczy biodrowej oraz uda, w czasie odciążenia stawów poizometryczną relaksację, a następnie wprowadza się ćwiczenia z oporem. U pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych prowadzi się ćwiczenia izometryczne mięśni uda oraz ćwiczenia czynne z oporem – w czasie odciążenia stawu kolanowego. Terapia ruchowa wygląda podobnie u chorych ze zwyrodnieniem stawów kręgosłupa. W tym przypadku prowadzi się ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu oraz brzucha, a także ćwiczenia rozciągające przykurczone mięśnie oraz ćwiczenia korekcyjne. Kolejnym problemem wieku podeszłego jest osteoporoza, która powoduje zmniejszenie gęstości tkanki kostnej, prowadząc wtórnie do złamań, a w najgorszym wypadku do inwalidztwa. Podstawową formą rehabilitacji ruchowej w przypadku osteoporozy są ćwiczenia oporowe, które przyczyniają się do wzrostu siły i sztywności trzonu kości długich. Poza tym, zalecane są ćwiczenia ogólnokondycyjne, aerobowe oraz ćwiczenia równowagi. Te ostatnie prowadzone są w celu poprawy koordynacji ruchowej, jako prewencja upadków. W osteoporozie należy stosować ćwiczenia siłowe, gdyż one najlepiej spośród wszystkich ćwiczeń wpływają na uwapnianie się kości. Kierunek działania siły podczas takiego ćwiczenia powinien być zgodny z długą osią kości. Powszechnym problemem osób w podeszłym wieku jest nadciśnienie tętnicze. Proponuje się zatem odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne. Szczególnie zalecane są ćwiczenia izotoniczne, dostosowane intensywnością do możliwości pacjenta. W przypadkach złej tolerancji wysiłku, należy unikać ćwiczeń siłowych oraz ćwiczeń powodujących statyczne obciążenia mięśni. Najodpowiedniejsze wydają się być ćwiczenia aerobowe o umiarkowanej intensywności. Kolejnym dość częstym problemem osób starszych jest choroba niedokrwienna serca. Stosując rehabilitację ruchową najwięcej korzyści mogą odnieść pacjenci ze stabilną postacią niewydolności serca w II i III klasie wg New York Heart Association (NYHA). Najlepiej tolerowane są treningi marszowe, na cykloergometrze oraz ćwiczenia ogólnokondycyjne. Zmiany pojawiające się wraz z wiekiem, zaburzenia w zakresie działania układu ruchu oraz choroby układu nerwowego prowadzą do pogorszenia równowagi ciała u osób starszych. Konsekwencją tego mogą być upadki, które dla seniorów mogą być tragiczne w skutkach. Dlatego niezwykle istotne jest zapobieganie zaburzeniom równowagi oraz upadkom. W tym celu prowadzi się ćwiczenia kształtujące siłę mięśniową, koordynację oraz równowagę. Celem tych ćwiczeń jest przede wszystkim podniesienie jakości życia seniorów. Udowodniono, że regularna rehabilitacja ruchowa składająca się z ćwiczeń oddechowych, kształtujących, równoważnych oraz rozciągających prowadzi do poprawy równowagi oraz polepszenia jakości chodu

Oddziaływanie na organizm seniora środowiska wodnego

Wykorzystując metody rehabilitacji w wodzie, można zbudować program usprawniania, podobnie jak w przypadku metod stosowanych w warunkach lądowych. Regularny wodny trening, w którym wykorzysta się techniki z poszczególnych metod rehabilitacji w wodzie, zapewnia nie tylko zdrowie i kondycję. Dużym atutem usprawniania w wodzie są korzystne właściwości środowiska, w jakim prowadzona jest terapia. Terapeutyczne oddziaływanie na organizm wynika ze specyficznych właściwości środowiska wodnego, do których należy: ciśnienie hydrostatyczne, czynnik termiczny, lepkość i gęstość wody. Ciśnienie wody wzmacnia wydech i wzmaga pracę mięśni, dzięki występującemu oporowi wody. Praca przepony ulega poprawie, zwiększa się jej elastyczność. W wyniku rozciągnięcia przykurczonych mięśni wydechowych pojemność życiowa płuc również zostaje podwyższona. Lepkość (tarcie wewnętrzne cieczy) zwiększa pływalność oraz pozytywnie stymuluje receptory, odpowiedzialne za propriocepcję nerwowo-mięśniową. Wykorzystanie w terapii pozycji poziomych zapewnia wzrost regulacji systemu limfatycznego organizmu. Rehabilitacja w wodzie działa jak drenaż limfatyczny – kiedy woda masuje ciało, limfa sprawniej krąży i szkodliwe produkty przemiany materii szybciej są usuwane z organizmu. W wyniku stosowania stretchingu oraz technik manualnych, zwiększa się zakres ruchu w stawach. Rytmiczne, łagodne kołysanie w ciepłej wodzie w połączeniu z powtarzaniem rotacji tułowia i mobilizacją stawów jest pozytywnym działaniem ograniczającym spastyczność. Czynnik termiczny wody ma istotne znaczenie w usprawnianiu. Ciepła woda rozszerza naczynia krwionośne, co powoduje redukcję ciśnienia krwi i przyspiesza czynność serca, wpływa na wzrost wentylacji płuc. Zimna woda powoduje zwolnienie i pogłębienie oddychania, wzrost pobudliwości czuciowej i ruchowej, wzrost łaknienia i wydalania moczu, pobudza wydzielanie noradrenaliny, adrenaliny oraz przyspiesza procesy przemiany materii. Rehabilitacja w środowisku wodnym, szczególnie w ciepłej wodzie, pozwala na całkowite odprężenie pacjenta w trakcie terapii. Powoduje obniżenie napięcia mięśniowego oraz poprawę ukrwienia narządów wewnętrznych oraz mięśni. Zwiększa się produkcja hormonów (endorfiny, oksytocyny), co wpływa na redukcję bólu. Z racji mniejszej liczby przeciwwskazań medycznych, większa liczba pacjentów może uczestniczyć w terapii wodnej. Metody fizjoterapeutyczne stosowane bez udziału wody są obciążone czynnikami niekorzystnymi dla osób starszych. Siła grawitacji, która działa na organizm, powoduje szybsze zmęczenie, znaczne dolegliwości bólowe oraz zniecierpliwienie ćwiczeniami. W przypadku prowadzenia rehabilitacji u osób starszych nie poleca się między innymi: wykonywania ćwiczeń ze zbyt częstą zmianą pozycji w szybkim tempie, ruchów w zbyt dużym zakresie, prostowania głowy przez duże odgięcie w tył, wykonywania ćwiczeń z długotrwałym unoszeniem kończyn górnych ponad głową, stosowania ćwiczeń długotrwałego wstrzymywania oddechu. Przeważają opinie, że najczęściej problemy zdrowotne dotyczą chorób i dolegliwości wynikających z niewłaściwego stylu życia. Zła nawykowa lub wymuszona postawa ciała skutkuje bólami pleców oraz dolegliwościami ze strony szyjnego odcinka kręgosłupa. Wysokie ciśnienie jest konsekwencją niewłaściwego odżywiania, procesów inwolucji organizmu oraz nadmiernej ilości stresu. Metody rehabilitacji w wodzie mogą być alternatywnym sposobem redukowania powstałych zaburzeń, odzyskania równowagi psychofizycznej organizmu, jak również stanowić sposób odnowy biologicznej i redukcji stresu ludzi w podeszłym wieku.

Problemy rehabilitacji w wodzie osób starszych

W początkowym okresie terapii starszej osoby ważne jest oswojenie psychiczne, aby przebywanie w środowisku wodnym stanowiło dla niej przyjemność. W rehabilitacji w wodzie problemem u osób w podeszłym wieku może być zanurzenie głowy pod wodę, położenie się na wodzie, utrzymanie twarzy nad powierzchnią wody. Dla większości z nich ważne jest również niedopuszczenie do zanurzenia uszu, ze względu na możliwość występowania infekcji ucha oraz nieprzyjemne doznania. Odpowiednie wsparcie szyi w trakcie terapii, pomaga w utrzymaniu twarzy nad powierzchnią wody, a także rozluźnia mięśnie grzbietu. W celu zwiększenia bezpieczeństwa można stosować przybory wypornościowe. Terapeuta musi mieć świadomość, że pacjent geriatryczny boi się nieznanego środowiska, jakim jest woda. Dlatego powinien okazać cierpliwość i zrozumienie, prowadzić terapię w formie zabawy, bardzo uważnie słuchać i nie robić niczego wbrew woli podopiecznego. Do właściwej formy terapii należy przejść wówczas, gdy pacjent nabierze zaufania i nie będzie zdradzał oznak obawy przed wodą. Osoby w starszym wieku należy motywować do ćwiczeń. Motywy skłaniające do podjęcia rehabilitacji u osób starszych mogą wynikać z chęci poprawy lub zachowania optymalnego poziomu sprawności fizycznej, siły mięśniowej stabilizującej stawy (szczególnie tak zwany gorset mięśniowy), wzrostu nastawienia psychicznego. Kolejne etapy terapii kładą nacisk na osiągnięcie coraz większej niezależności, swobody oraz konkretnych umiejętności. Głównym celem jest nauczenie bezpiecznego i swobodnego poruszania się i przebywania w wodzie, co osiąga się poprzez wyuczenie kontrolowania ruchów głowy, oddychania i utrzymywania równowagi.

Rehabilitacja w wodzie w typowych problemach osób starszych

Poprzez odpowiednie wdrażanie programu usprawniania, można uczyć osoby starsze między innymi: przystosowania psychicznego do wody, w tym kontroli oddechu, kontrolowania równowagi ciała i ruchów w wodzie. Wyszczególnione umiejętności kontroli ciała prowadzą do osiągnięcia lepszego rozwoju motorycznego, a docelowo do całkowitej niezależności zarówno w wodzie, jak i na lądzie. Wprowadzenie metod rehabilitacji w wodzie umożliwi skuteczniejsze i bezpieczniejsze wykonywanie konkretnych ćwiczeń: głównie koordynacyjnych, elongacyjnych (wydłużających), rozciągających, wzmacniających lub rozluźniających poszczególne grupy mięśniowe. W środowisku wodnym możliwe jest przybieranie różnych pozycji ciała, które pozytywnie wpływają na rozwój psychomotoryczny. Stosuje się najczęściej pozycje supinacyjne, ale również pozycje wielopłaszczyznowe, ułożenia na boku. Korzystne jest wykonywanie ćwiczeń rotacji poprzecznej, wzdłużnej oraz rotacji łączonej. Wykonując rotacje ćwiczy się inicjowanie ruchu przy użyciu głowy, ramion, nóg oraz całego ciała. Rotacje wpływają na proces elongacji tułowia oraz pozycje antykifotyczne. Zmiana pozycji ze względu na opór wody następuje wolniej niż w warunkach lądowych, co jest ważne w rehabilitacji osób starszych. Zwraca się uwagę na umiejętności związane ze zmianą pozycji w leżeniu, kontroli głowy, przemieszczanie w wyniku wytworzenia turbulencji lub w inny specyficzny sposób. Istotne jest wyuczenie osiągania pozycji w siadzie, pionizowania się i chodzenia zarówno w płytkiej wodzie, jak i głębokiej. W grupie osób starszych częstymi przyczynami niepełnosprawności są: upadki, zaburzenia równowagi, zaburzenia funkcji chodu. Konsekwencją upadków najczęściej jest bardzo poważne złamanie, które wymusza reżim łóżkowy, co dodatkowo pogłębia obniżenie sprawności fizycznej. Kolejny ważny problem wynikający z upadku, to lęk i obawa przed samodzielnym poruszaniem się. W literaturze zjawisko to określa się mianem: zespół poupadkowy, który może stać się powodem zmian funkcjonalnych i izolacji społecznej osoby starszej. Głównymi celami fizjoterapii wobec osób starszych są: zmniejszenie nasilenia bólu, zmniejszenie aktywności procesu zapalnego, zapobieganie deformacjom stawów, przykurczom mięśni, poprawa sprawności fizycznej poprzez zwiększenie siły mięśniowej i poprawę zakresu ruchów w stawach, przygotowanie do zabiegów operacyjnych oraz rehabilitacja po przebytych zabiegach. Terapia w środowisku wodnym wykazuje działanie przeciwbólowe oraz relaksujące. Ćwiczenia w wodzie nie obciążają układu kostnostawowego, dlatego są właściwą formą aktywności fizycznej w problemach: bólu kręgosłupa, zaawansowanej osteoporozie (gdy grożą złamania), po przebytych urazach kości oraz stawów. Metody rehabilitacji w wodzie mogą być stosowane w przeciwdziałaniu skutkom osteoporozy. Wysiłek fizyczny oraz mechaniczne obciążenie kości są najważniejszymi czynnikami, które pozytywnie działają na prawidłową budowę i wytrzymałość mechaniczną kośćca. W środowisku wodnym, z wykorzystaniem odpowiednich technik, można prowadzić ćwiczenia korygujące wady postawy ciała (antykifotyczne, rozciągające, rozluźniające i wzmacniające mięśnie), ćwiczenia koordynacyjne, oporowe dla kończyn górnych i dolnych oraz ćwiczenia oddechowe. Środowisko wodne stwarza dogodne warunki do prowadzenia terapii w chorobach nerwowo-mięśniowych, takich jak: incydenty udarowe, bóle fantomowe, paraplegia, choroby układu pozapiramidowego, zespoły bólowe, podwyższone napięcie mięśniowe, uszkodzenie nerwów obwodowych. Efekty terapii w schorzeniach neurologicznych powodują wzmocnienie wybranych grup mięśni, poprawę ruchu w stawach, poprawę i doskonalenie reakcji równoważnych, obniżenie lub wzmocnienie napięcia mięśniowego, zmniejszenie dolegliwości bólowych, korekcję postawy. Badania pacjentów z niedowładami kończyn uwidoczniły możliwość przyspieszenia reedukacji chodu dzięki wzmocnieniu mięśni, poprawy ich ukrwienia oraz ogólnej kondycji. Natomiast zastosowany w terapii stretching zapobiega występowaniu znacznych przykurczów mięśniowych. Dochodzi do uelastycznienia więzadeł, a także znacznego rozluźnienia struktur okołostawowych. Sposób chodzenia osoby starszej jest charakterystyczny. Obniżenie siły mięśni, głównie obręczy biodrowej oraz zmniejszone przodopochylenie miednicy, w bezpośredni sposób wpływa na możliwości lokomocyjne. Najczęściej seniorzy poruszają się wolniej, długość kroków jest mniejsza, stopy unoszą niżej w stosunku do podłoża. Następuje ograniczenie ruchów rotacji w stawach biodrowych i kolanowych, brak współpracy kończyn górnych podczas chodu. Ograniczenie chodu ze względu na występujący ból, obserwuje się w grupie pacjentów geriatrycznych, którzy cierpią na jednostki chorobowe wynikające ze zniszczenia powierzchni stawowych gonarthrosis i coxarthrosis. W rehabilitacji osób z chorobą zwyrodnieniową istotna jest poprawa siły mięśniowej, przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawach, poprawa elastyczności tkanek i zmniejszenie dolegliwości bólowych. Środowisko wodne stwarza dogodne warunki do prowadzenia terapii poprawiającej funkcje lokomocyjne. Terapeuta może dobierać odpowiednie pozycje, które pozwalają na efektywną pracę stawów kolanowych i biodrowych. Wynikiem terapeutycznym jest zwiększenie zakresu ruchu, ograniczenie występowania przykurczy, rozluźnienie napiętych mięśni i ograniczenie występowania bólu, przez co w wodzie pacjent chodzi chętniej. Terapia w wodzie stanowi bezpieczną i atrakcyjną dla pacjentów postać zajęć, która nie wymaga umiejętności pływania. Ponieważ wprowadza elementy treningu aerobowego, oporowego, jak i odciążającego aparat ruchu, może stanowić alternatywną formę treningu w rehabilitacji kardiologicznej. Rehabilitacja w ciepłej wodzie osób z chorobami serca wpływa korzystnie na: zmniejszenie częstości skurczów serca i ciśnienia rozkurczowego, wzrost pojemności minutowej, objętości wyrzutowej i frakcji wyrzutowej lewej komory.

 Piśmiennictwo:

1. Muszalik M., Kędziora-Kornatowska K. (red.): Pielęgnowanie pacjentów w starszym wieku. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018.

Źródło zdjęcia: https://www.canva.com/photos/