Puchnięcie nóg to częsta dolegliwość, na którą uskarżają się przede wszystkim kobiety. O tym nie muszą decydować czynniki chorobowe. Zdarza się, że za obrzęki odpowiedzialny jest tryb życia – niedostateczna ilość aktywności fizycznej, długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej lub stojącej, nadmiar soli w diecie, prowadzący do zatrzymywania wody w organizmie czy niewystarczające nawodnienie. Na opuchliznę nóg, zwłaszcza spuchnięte kostki i stopy, często skarżą się panie, które preferują obuwie na szpilkach i wysokich obcasach, zwłaszcza latem. W takiej sytuacji opuchlizna ustępuje po odpoczynku, a zmiana nawyków eliminuje nawracanie obrzęków kończyn dolnych i objawów im towarzyszących w postaci skurczów, uczucia ciężkości czy bólu nóg.

 Jeżeli jednak dolegliwości mimo tego nie ustępują lub, dodatkowo, ulegają nasileniu, należy skonsultować się z lekarzem. Może się bowiem okazać, że przyczyną opuchlizny nóg jest rozwijający się w organizmie stan chorobowy. Do najczęstszych przyczyn puchnięcia nóg zalicza się: niewydolność żylną, żylaki nóg, zakrzepicę żył głębokich, prawokomorową niewydolność serca. Warunkiem ustąpienia lub złagodzenia objawu w postaci obrzęku, jest odpowiednio prowadzona terapia choroby podstawowej.

W przypadku ciężkich nóg, bardzo ważne jest unikanie soli i cukru – czyli fast foodów i słodyczy. Sól zatrzymuje wodę w organizmie, a to przyczynia się do zastojów limfatycznych i obrzęków na nogach. Warto jeść warzywa i owoce bogate w witaminę K, witaminę C, flawonoidy – związki uszczelniające naczynia. Zielone warzywa, cytrusy są bogate w te substancje i co więcej, wzmacniają odporność. Równie istotny w diecie na opuchnięte nogi jest błonnik który usprawnia eliminowanie toksyn z organizmu. Na skutek zakłócenia obiegu płynów ustrojowych w organizmie może dochodzić do obrzęku nóg. Obrzękom nóg możemy zapobiegać poprzez pobudzanie krążenia krwi. Wystarczy od czasu do czasu oderwać się od pracy za biurkiem i kilka sekund pospacerować. Osoby, które w ciągu dnia spędzają wiele godzin stojąc, powinny od czasu do czasu przez chwilę posiedzieć z nogami, które należy unieść powyżej linii serca. Osoby, którym dokuczają obrzęki nóg mogą także zażywać preparaty z diosminą. Diosmina uszczelnia ścianki naczyń krwionośnych i usprawnia przepływ krwi poprzez żyły. Przykładowym preparatem zawierającym diosminę jest preparat o nazwie Detramax. Z kolei zmęczone i opuchnięte nogi warto posmarować żelem Lioton 1000. Preparat ten jest dostępny w aptekach bez recepty.

Za puchnięcie stóp nie zawsze odpowiada zakłócenie obiegu płynów ustrojowych. Puchnięcie nóg mogą powodować także żylaki lub pajączki. W takiej sytuacji najlepiej jest zlikwidować powstałe zmiany. Zmiany w postaci pajączków lub żylaków można usunąć metodą skleroterapii (zabieg nie jest refundowany) lub metodą laseroterapii. Bardzo duże żylaki grożące powstaniem zakrzepów usuwane są metodą klasycznej operacji. Wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym lub zewnątrzoponowym. Operacja ta jest refundowana.

Ze względu na to, że niewydolność żylna jest chorobą przewlekłą głównym celem postępowania jest długotrwała poprawa lub ułatwienie odpływu krwi żylnej z kończyn dolnych. Do podstawowych działań profilaktyczno-leczniczych należy zmiana trybu życia oraz podjęcie aktywności fizycznej polegającej na spacerach, jeździe na rowerze czy pływaniu. Ponadto choremu bardzo często zalecane jest noszenie odpowiednio dobranych wyrobów uciskowych (np. podkolanówek, pończoch czy rajstop), jest to tzw. kompresjoterapia. Niektórzy chorzy dostają również zalecenie przyjmowania leków tzw. flebotropowych, które „wzmacniają” ścianę żył i zmniejszają jej przepuszczalność.

W bardziej zaawansowanych przypadkach choroby, gdy widoczne są żylaki, dodatkowo stosowane jest leczenie zabiegowe:

• Skleroterapia (obliteracja), która polega na podaniu bezpośrednio do żyły specjalnego leku powodującego zarastanie ostrzykniętego fragmentu żylaka.
• Odcinkowe usuwanie żylaków z drobnych nacięć
• Leczenie operacyjne, które polega na usunięciu lub wyłączeniu z krążenia dłuższych odcinków dużych żył. W tej grupie do dyspozycji lekarzy jest tzw. metoda klasyczna, w której usuwana jest niewydolna (uszkodzona) żyła oraz modyfikacje tej metody, w których działa się drażniąco od wewnątrz na ścianę niewydolnych żył, co w efekcie prowadzi do ich zarośnięcia (zamknięcia) i zwłóknienia. W tych tzw. metodach wewnątrzżylnych zastosowanie mają laser, fale elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej (tzw. RF) lub para wodna (tzw. SVS).

Nie ma specyficznego i uniwersalnego sposobu zapobiegania rozwojowi niewydolności żylnej. Profilaktyka opiera się na skojarzonych działaniach, których podstawą jest wyeliminowanie wspomnianych wcześniej i zależnych od nas czynników ryzyka. Bardzo ważne jest też zmodyfikowanie codziennych nawyków i zachowań oraz regularna, umiarkowana aktywność fizyczna. Wszystkie te działania mają powodować zmniejszenie ilości krwi „zalegającej” w żyłach kończyn dolnych i ułatwiać jej odpływ ku górze. Dzięki temu rozciąganie ściany żył jest mniejsze i objawy niewydolności występują później. Dlatego zalecane jest:

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała
• unikanie długotrwałego stania czy siedzenia – nawet energiczne przejście kilkunastu metrów aktywizuje mięśnie, które wypychają krew z żył ku górze. Można też poruszać stopą góra-dół, napinać i rozluźniać mięśnie kończyny dolnej czy wspinać się na palce
• regularna aktywność fizyczna – spacery, jazda na rowerze, nordic walking, pływanie
• odpoczynek z lekko uniesionymi nogami
• zakładanie wyrobów uciskowych (podkolanówek, pończoch, rajstop) na czas dłuższej (powyżej 2 godz.) podróży i robienie w miarę możliwości krótkich przerw na wykonanie kilkunastu energicznych kroków lub ćwiczeń.

Okazuje się, że niektóre codzienne nawyki sprzyjają rozwojowi niewydolności żylnej, dlatego zalecane jest ograniczenie lub wyeliminowanie takich zachowań, jak:

• długotrwałe nagrzewanie kończyn, np. w gorącej kąpieli, w saunie czy podczas leżenia na słońcu
• zakładanie nogi na nogę przy siedzeniu
• noszenie obcisłych ubrań
• chodzenie w butach na wysokim obcasie

Czytaj więcej

1. Interna Szczeklika 2016; praca zbiorowa; red. Piotr Gajewski; Medycyna Praktyczna 2016.

1. Nisio M.Di., Wichers I.M., Middeldorp S.: Leczenie zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych kończyn dolnych – przegląd systematyczny. Medycyna Praktyczna 2007

Źródło zdjęcia: https://www.canva.com/photos/